NHỮNG CHỨC NĂNG CỦA TÍP VÀ CÁCH VIẾT TÍT HAY

Giảng viên Fabienne Gérault thuộc Đại học Báo chí Lille, Pháp, nêu lên sáu chức năng chủ yếu của tít:

- Thu hút sự chú ý vào trang giấy;

- Cung cấp thông tin chính trong một cái liếc mắt;

- Giúp độc giả lựa chọn bài;

- Khiến độc giả muốn đọc;

- Tổ chức trang;

- Sắp xếp thông tin.

Các loại tít:

- Tít phụ: thường đóng vai trò định vị sự việc: chỉ rõ thời gian và địa điểm hoặc đưa ra miền thông tin. Đôi khi chỉ rút lại thành một từ.

- Tít: trình bày cỡ to, chứa đựng những từ khóa.

- Tít nhỏ: bổ xung thông tin cho tít (như thế nào, tại sao).

- Tóm tắt: liệt kê những nội dung quan trọng được xử lý trong bài báo hoặc trong chùm bài.

Một tít hay cần phải đáp ứng được những tiêu chí như sau:

- Sáng sủa, dễ hiểu: dùng từ đơn giản, cụ thể, không viết tắt.

- Ngắn, mạnh, trực tiếp: loại bỏ những chi tiết phụ, rườm rà. Đi thẳng vào vấn đề chính, dùng từ mạnh, liên quan đến bài, không dùng tính từ, trạng từ, dùng câu thể chủ động, khẳng định. Có thể bỏ qua động từ. Tránh dùng chấm than, vì nó không thay thế được những từ mạnh.

- Hạn chế dùng dấu chấm câu, trừ dấu hai chấm.

- Không dùng câu hỏi.

- Chính xác, trung thực. Không thay thế nội dung bằng hình thức. Không nói quá.

- Thích hợp, độc đáo: một tít chỉ được dùng cho một bài báo. Tít là riêng biệt.

- Phù hợp với thể loại: tít phải phù hợp với bài báo, với giọng điệu của nó, với phong cách, với thể loại báo chí. Dùng trích dẫn đối với thể loại phỏng vấn, điều mắt thấy tai nghe với thể loại phóng sự hay công thức với xã luận. 

Tít có tính thông tin

- Trả lời phần nào cho các câu hỏi đặt ra (chủ yếu là ai, cái gì).

- Loại bỏ những câu rườm rà, những từ không cần thiết, những thông tin bổ sung.

- Dựa vào những tít khác, nhất là tít lớn.

- Có hai cách: chủ ngữ-động từ-bổ ngữ hoặc câu không động từ. Mỗi một cách đều có cái hay riêng. Kiểu đầu chỉ rõ hành động. Kiểu thứ hai cô đọng, nhấn mạnh từ khóa.

Tít gợi: Tít gợi không đưa ra thông tin chính của bài báo, nhưng nêu ý nghĩa chung của nó bằng cách kích thích người ta đọc bài báo. Chúng ta thường thấy kiểu tít này trong các tạp chí. Khi thông điệp chính đã được xác định, chúng ta sẽ tìm một hình thức khơi gợi, một câu ngắn gọn.

Có vô số cách để viết tin gợi: dùng từ gây sốc, từ đa nghĩa, câu gợi trí tò mò, một điều khó tin, một chuyện buồn cười, một mẫu nhân cách hóa, lối chơi chữ, một câu nói quen thuộc được sửa đi, một công thức, một câu ngạn ngữ… Dùng hỗn hợp hai loại tít sẽ càng hiệu quả: vừa dùng tít lớn có tính thông tin, vừa dùng tít có tính gợi.

Làm thế nào để thành công? Chọn ra vấn đề chính trong thông điệp cốt lõi: một tít hay là phần cốt yếu trong thông điệp này. Khi đã viết xong bài báo, cần đặt câu hỏi: mình cần nói điều gì với độc giả? Trước hay sau khi viết bài? Có những khi chúng ta tìm ra ngay được tít trước khi viết bài. Nhưng thông thường phải viết xong bài mới đến công đoạn tìm tít. 

NGUYỄN SƠN (sưu tầm)